نقش سیاسی ـ اجتماعی مادران اهل بیت از دوران امام هادی تا عصر غیبت صغری

نوع مقاله : مقاله تخصصی

چکیده

زنان و مردان پرهیزگار خاندان اهل­بیتb همواره الگوهایی برای مسلمانان هستند. عده­ای از این زنان نزدیکی بیشتری به اهل­بیتb و ائمهb داشتند چه در نقش مادر یا خواهر یا فرزند یا همسر. در این راستا زنان ائمه که خود گاه به شرف و افتخار مادران ائمهb بعدی تبدیل می­شدند، از جایگاه والایی برخوردار بودند. در این مقاله به واکاوی سه تن از همسران و مادران از آخرین ائمهb شیعه که کنیز بودند پرداخته می­شود. بانو سمانه مادر امام هادی علیه السلام، بانو حُدیث مادر امام حسن عسکری علیه السلام و بانو نرجس مادر امام زمان عج الله تعالی فرجه که در دوره­ای از تاریخ سیاسی جهان اسلام یعنی قرن­های سوم و چهارم هجری می­زیستند و نقش عمده ای در فعالیتهای سیاسی _ اجتماعی ائمه زمان خود داشتند. 

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. اثبات الهداۀ، حُرعاملی، محمد بن حسن، قم: علمیه، بی­تا.
  2. الارشاد، مفید، محمدبن نعمان، ترجمۀ محمدباقر ساعدی، بی­جا: انتشارات اسلامیه، 1380.
  3. اصول کافی، کلینی، ابی­جعفر، ترجمۀ محمدباقر کمره­ای، بی­جا: انتشارات اسلامیه، 1379.
  4. اعلام النساء، کحاله، عمر رضا، بیروت: مؤسسۀ الرسالۀ، 1404هـ.ق.
  5. اعلام الوری، طبرسی، فضل بن حسن، دارالکتب الاسلامیه، بی­تا.
  6. انساب الاشراف، البلاذری، احمد بن یحیی، تحقیق: سهیل ذکار و...، چاپ اول، بیروت: دارالفکر، 1417ق.
  7. بحارالانوار، مجلسی، محمدبن باقر، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1403هـ.ق.
  8. بصائر الدرجات، الصفار قمی، ابوجعفر محمدبن حسن بن فروخ، کتابخانۀ آیت­الله نجفی، 1404هـ.ق.
  9. تاریخ الطبری، طبری، محمد بن جریر، ج5، بیروت: مؤسسۀ الاعلمی، 1983م.
  10. تاریخ الکامل، عزالدین علی بن اثیر، مترجم: محمدحسین روحانی، تهران: اساطیر، چاپ دوم، 1384.
  11. تاریخ حبیب السیر، خواندمیر، غیاث الدین بن همام الدین، تهران: خیام، 1380.
  12. تاریخ روضۀ الصفا فی سیرۀ الانبیاء و الملوک و الخلفاء، میرخواند، محمد بن خاوند شاه بن محمود، تهران: اساطیر، 1380.
  13. تحفۀ الابرار فی مناقب الائمۀ الابرار، طبری، حسن بن علی، تحقیق: سید مهدی جهرمی، دفتر نشر میراث مکتوب، 1376.
  14. جلاء العیون، مجلسی، محمدبن باقر، چاپ اسوه.
  15. حلیۀ الابرار، بحرانی، سید هاشم، دارالمکتبۀ العلمیه، بی­تا.
  16. حیاۀ الامام علی الهادی، شریف قرشی، محمد باقر، ترجمۀ سیدحسن اسلامی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، جامعه مدرسین قم، 1371.
  17. الخرایج و الجرایح، راوندی، قطب، ترجمۀ غلامحسن محرمی، دفتر انتشارات اسلامی، 1378.
  18. خصائص الائمه، شریف رضی، تحقیق محمدهادی الامینی، مشهد: مجمع البحوث الاسلامیه، 1406ق.
  19. الدّر النظیم، الشامی، یوسف بن حاتم، قم: جامعۀ مدرسین قم،1420هـ.ق.
  20. دلائل الامامه، طبری، محمد بن جریر، قم: مؤسسه بعثت، 1413هـ.ق.
  21. ریاحین الشریعۀ، محلاتی، ذبیح الله، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1368.
  22. زنان مردآفرین، محمدی اشتهاردی، محمد، انتشارات نبوی، 1374.
  23. زنان نامدار تاریخ اسلامی، بهشتی، احمد، سازمان تبلیغات اسلامی، 1368.
  24. شرح الاخبار فی فضایل الائمه الاطهار، التمیمی المغربی، نعمان بن محمد، تحقیق سیدمحمد حسینی جلالی، قم: مؤسسه النشر الاسلامی، بی تا.
  25. شریف قرشی، محمد باقر، حیاۀ الامام موسی بن جعفر، بیروت، دارالبلاغ، بی تا.
  26. طبقات الکبری، محمد بن سعد، تحقیق: محمد عبدالقادر عطا، چاپ اول، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1410ق.
  27. عیون اخبارالرضا، صدوق، ابوجعفر محمدبن موسی بابویه قمی، ترجمه و شرح محمدتقی اصفهانی، تهران: علمیه اسلامیه، بی­تا.
  28. الغیبه، طوسی، محمد بن الحسن، تحقیق عبادالله الطهرانی و الشیخ علی احمد ناصح، قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه، 1411ق.
  29. فصول العشره، مفید، محمدبن نعمان، تحقیق شیخ فارس الحسون، بیروت: دارالمفید، ط. الثانیه، 1414ق.
  30. الفصول المهمۀ، المالکی، ابن صباغ، انتشارات اعلمی، 1375.
  31. کمال الدین و تمام النعمه، صدوق، ابوجعفر محمدبن موسی بابویه قمی، ترجمۀ محمدباقر کمره­ای، تهران: کتابفروشی اسلامیه، 1378.
  32. مجموعۀ نفیسۀ فی تاریخ الائمه، ابن ابی الثلج، قم: مکتبۀ آیۀ الله المرعشی، 1406ق.
  33. مناقب آل ابی­طالب، ابن شهر آشوب، محمدبن علی، بی­جا: ذوی­القربی، 1969م.
  34. نجم الثاقب، طبرسی نوری، میرزا حسین، کتابفروشی علمیه اسلامیه، بی­تا.
  35. ینابع المودۀ، قندوزی، شیخ سلیمان بن ابراهیم، ترجمۀ سیدمرتضی توسلیان، چاپ بوذر جمهری، بی­تا.
مطالعات پژوهشی زنان با رویکرد اسلامی
دوره 1، شماره 1
اسفند 1393
صفحه 103-122

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 30 آذر 1393
  • تاریخ بازنگری: 17 دی 1393
  • تاریخ پذیرش: 24 بهمن 1393

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار