مهاجرت حضرت فاطمه معصومه به ایران (علل، انگیزه‌ها و پیامدها)

نوع مقاله : مقاله تخصصی

چکیده

حضرت فاطمه ­معصومهB یکی از شاخص‌ترین امامزادگان مهاجر به ایران است که روایات متعددی در فضیلت ایشان، از سه امام معصومb  روایت شده است. فرهنگ و تاریخ تشیع، با فرهنگ و تاریخ شهر قم و زندگانی حضرت فاطمه معصومهB، ارتباطی مستمر دارد. علل، انگیزه‌ها و پیامدهای هجرت فاطمه معصومهB به ایران، سؤال اساسی این تحقیق است. برخی شواهد تاریخی حاکی از دلتنگی آن بانو برای امام رضاA و شوق ایشان به زیارت برادر می‌باشد. در این مقاله می‌کوشیم اثبات کنیم این امامزاده، با تأسی به اجداد طاهرینش و در ادامه فعالیت‌های علمی و روایی خویش و در اعتراض به وضعیت موجود و حکومت وقت، هجرتی آگاهانه و قیامی سیاسی‌عقیدتی را به جان خرید. نویسنده با مطالعات کتابخانه‌ای و به شیوۀ توصیفی‌تحلیلی، برخی علل، انگیزه‌ها و پیامدهای سفر فاطمه معصومهB را مورد کنکاش قرار داده و دریافته‌ است که مهّم‌ترین وجه تمایز این امامزاده نسبت به سایر امامزادگان ایران، نقش محوری مدفن ایشان به عنوان مرکز ثقل جغرافیای معرفتی جهان تشیع و محوریت نشر معارف اهل‌بیت‌b در عالم می‌باشد

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. قرآن­کریم.
    1. ابن‌اثیر، علی‌بن‌محمد،(1380)، تاریخ کامل (الکامل فی­التاریخ)، ترجمه سیدمحمدحسین روحانی و حمیدرضا آژیر، تهران: اساطیر.
    2. ابن‌بابویه، محمد‌بن‌علی، (1385)، عیون اخبار الرضاA، ترجمه آقا نجفی اصفهانی، به کوشش محمد‌البدراوی، قم: بکا.
    3. ابن‌عنبه، احمدبن‌علی، (بی‌تا)، عمده­الطالب فی انساب آل ابی‌طالب، قم: مؤسسه انصاریان.
    4. ابن‌فقیه همدانی، ابوبکر احمد‌بن‌ابراهیم، (1967)، مختصر کتاب البلدان، لیدن.
    5. ابومخنف، لوط‌بن‌‌یحیی، (1348)، کنز الانساب و بحر المصاب، مشهد: دایره امور فیلمتک آستان­قدس رضوی.
    6. اربلی، علی‌بن‌عیسی، (بی‌تا)، کشف­الغمه فی معرفه­الائمه، تعلیق هاشم رسولی، تبریز: بنی‌هاشمی.
    7. امین، محسن، (بی‌تا)، اعیان الشیعه، ج4، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
    8. تشید، علی‌اکبر، (1331)، «هدیه اسماعیل» یا «قیام سادات علوی برای به دست آوردن خلافت»، تهران: تشید.
    9. جعفریان، رسول، (1386)، تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا طلوع دولت صفوی، تهران: علم.
    10. خمینی، روح‌الله، (1378)، صحیفه امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
    11. خوانساری، حیدر‌بن‌محمد، (1278)، زبده التصانیف، قم: بی‌نا.
    12. زرین‌کوب، عبدالحسین، (1379)، تاریخ ایران بعد از اسلام، چاپ هشتم، تهران: امیرکبیر.
    13. ــــــــــــــــــــــ، (1384)، دو قرن سکوت: سرگذشت حوادث و اوضاع تاریخی در دو قرن اوّل اسلام، چاپ بیستم، تهران: سخن.
    14. زمخشری، محمود‌بن‌عمر، (بی‌تا)، الکشاف عن­حقائق غوامض­التنزیل و عیون­الاقاویل فی وجوه التأویل، تصحیح مصطفی حسین احمد، بیروت: دارالکتاب‌العربی.
    15. زیدان، جرجی، (1384)، تاریخ تمدن اسلام، ترجمه علی جواهرکلام، چاپ یازدهم، تهران: امیرکبیر.
    16. سید، داخل‌بن‌سیدحسین، (1412)، من لایحضره الخطیب، بیروت: بی‌نا.
    17. شوشتری، نورالله، (1377)، مجالس المؤمنین، تهران: اسلامیه.
    18. طوسی، محمد‌بن‌حسن، (1411ق)، الغیبه، تحقیق شیخ عباد‌الله تهرانی و شیخ علی­احمد ناصح، قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
    19. طبری، محمدبن‌جریربن‌رستم، (1383)، دلائل الامامه، نجف: مطبعه الحیدریه.
    20. عاملی کورانی، علی، (1422ق)، الانتصار، بیروت: دارالسیره.
    21. عاملی، جعفر مرتضی، (1365)، زندگانی سیاسی امام رضاA، تهران: کنگره جهانی امام رضاS.
    22. علم‌الهدی، علی‌بن‌حسین، (1348)، کنزالانساب معروف به بحرالانساب، مشهد: دایره امور فیلمتک آستان­قدس رضوی.
    23. فیض کاشانی، محمد‌بن‌شاه مرتضی، (بی‌تا)،  کتاب الوافی، تعلیق ضیاءالدین علامه، اصفهان: مکتبه الامام امیرالمؤمنین علیA العامه.
    24. قزوینی رازی، عبدالجلیل، (1358)، النقض، تهران: انجمن آثار ملی.
    25. قمی، حسن‌بن‌محمد، (1361)، تاریخ قم، ترجمه حسن‌بن‌علی‌بن‌حسن عبدالملک قمی، تحقیق سیدجلال‌الدین تهرانی، تهران: توس.
    26. کلینی، محمد‌بن‌یعقوب، (1369)، اصول کافی، ترجمه جواد مصطفوی و هاشم رسولی، تهران: کتابفروشی علمیه اسلامیه.
    27. مادلونگ، ویلفرد، (1372)، «تشیع امامی و زیدی در ایران»، ترجمه رسول جعفریان، کیهان اندیشه، شماره 52، صص 149-162.
    28. مجلسی، محمدباقر، (1376)، جلاء العیون، چاپ چهارم، قم: انتشارات سرو.
    29. ـــــــــــــــــ، (1403)، بحارالانوار الجامعه لدرر اخبارالائمه­الاطهار، بیروت: مؤسسه الوفاء.
    30. محمدی اشتهاردی، محمد، (1384)، حضرت معصومهB فاطمۀ دوّم، چاپ دوّم، قم: اخلاق.
    31. مرعشی، شهاب‌الدین، (1380)، گنجینۀ شهاب، قم: کتابخانه بزرگ آیت‌الله مرعشی نجفی.
    32. موسوی چهارسوقی اصفهانی، میرزامحمدباقر، (بی‌تا)، روضات­الجنات فی احوال­العلماء و السادات، قم: اسماعیلیان.
    33. مهدی‌پور، علی‌اکبر، (1374)، کریمه اهل‌بیتb، قم: نشر حاذق.
    34. نبئی، ابوالفضل، (1376)، نهضت­های سیاسی مذهبی در تاریخ ایران: از صدر اسلام تا عصر صفوی، مشهد: دانشگاه فردوسی. 
    35. النجاشی‌الکوفی، ابوالعباس احمد‌بن‌علی، (1416)، رجال النجاشی، تصحیح آیت‌الله زنجانی، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
    36. همایی، جلال‌الدین، (1363)، شعوبیه، اصفهان: صائب.
مطالعات پژوهشی زنان با رویکرد اسلامی
دوره 5، شماره 8
شهریور 1397
صفحه 5-22

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 14 اردیبهشت 1397
  • تاریخ بازنگری: 26 اردیبهشت 1397
  • تاریخ پذیرش: 05 خرداد 1397

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار